Nederland in de crisis

Na mijn stuk over de staatsschuld is het nu tijd voor een blik op de gehele Nederlandse economie. Hoe gevoelig zijn we voor de crisis? Hoe snel zullen we herstellen?

Er zijn grofweg drie manier waarop de economie wordt geraakt door de crisis: de problemen bij de banken, daling van vermogen en de vraaguitval in de wereld.

Nederland wordt relatief hard geraakt door de bankencrisis. ABN AMRO, Fortis en mindere mate ING en SNS hebben voor 14% van het BBP steun ontvangen. Hoe komt dit? De Nederlandse banken hebben claims op het buitenland twv 300+% van het BBP en spant daarmee de kroon in Europa (135% is gemiddeld). Daar komt bij dat de claims op de VS 66% van het BBP bedragen, ook het hoogst in Europa. Het scheelt dat de banken ‘slechts’ 6% van het BBP bepalen en de overheid door ingrijpen ernstige (werkloosheid en tegoedenverlies) reële gevolgen heeft voorkomen. De kredietverlening aan bedrijven en particulieren (ook daar spannen we weer de kroon) loopt wel gevaar en dat heeft weer effect op de investeringen en de vastgoedmarkt.
Dat brengt me bij het tweede punt, de daling van vermogen. Nederland heeft het geluk dat haar woningmarkt al veel lucht heeft verloren in dit decennium, daar zit niet de meeste pijn. De daling op de aandelenmarkten doen veel meer pijn. Nederland heeft een extreem groot aandelenvermogen (350% van het BBP tegen bijv 190% van Duitsland). Dat komt voornamelijk door onze pensioenfondsen, privé bezitten we namelijk relatief weinig aandelen. Vermogensverlies leidt tot lagere consumptie: -2,7% in het eerst kwartaal tov van het laatste kwartaal van 2008.
Deze lagere vraag is overal waarneembaar en raakt direct onze export (75% v/h BBP), daar hoef ik waarschijnlijk niet over uit te wijden.
Als conclusie kan dus worden gesteld dat Nederland door de internationaal georiënteerde banken, enorme pensioenfondsen en omvangrijke exportsector relatief hard geraakt wordt door de crisis.

Hoe snel zullen we herstellen?
Er zijn twee factoren waarom NL snel kan herstellen. Allereerst, onze relatief lage overheidsschuld. Dat klinkt misschien bizar na mijn vorige stuk, maar feit is dat het in de rest van Europa nog slechter is gesteld met de overheidsfinanciën. Daardoor zijn onze rentekosten nog enigszins in de hand gebleven en bij een verkoop/terugbetaling van de belangen in ABN AMRO (en ING) zal de schuld wel snel dalen. Ten tweede is onze arbeidsmarkt door parttimers en uitzendwerk behoorlijk flexibel en was onze werkloosheid laag. Een flexibele arbeidsmarkt zorgt ervoor dat de snel stijgende werkloosheid niet structureel wordt. Eventueel kan worden toegevoegd dat door de kracht van de emerging markets de handel snel zal herstellen en daar profiteren wij optimaal van. De situatie is dus zorgelijk, maar er is genoeg om positief over te zijn.