Bos Hamert erop los (deel 2): kleine banken

Na zijn briljante roep om een bankiersexamen heeft Bos in zijn enthousiasme geroepen dat de banken ook kleiner moeten worden. Dit geheel naar Willem Buiter overigens. Bos "Hamert" (en papegaait) er weer op los! Maar beter goed gejat dan slecht bedacht. Toch?

Mijn oude baas bij ABN AMRO, Han de Jong, heeft er een uistekend stukje aan gewijd in het FD van vandaag, dit is een must-read voor mensen die zich de toekomst van de banken en de economie aantrekken:

Willem Buiter, hoogleraar en voormalig lid van het monetaire comité van de Bank of England, schreef onlangs op een blog dat als een bank 'too big to fail' is, deze bank ook gewoon 'too big' is. Met andere woorden, een overheid moet geen banken hebben als zij zich niet kan veroorloven dat ze omvallen. Op zich is het dan geen probleem dat banken omvallen en klanten hun geld verliezen. Gelet de enorme verontwaardiging van veel Nederlandse Icesave-spaarders is er nog een behoorlijke verandering in de perceptie van mensen nodig is. Ik kan als consument de risico's van financiële instellingen niet goed inschatten. Normaal gesproken hoeft dat ook niet, want daar hebben we toezichthouders voor. Wat zegt de roep - van Wouter Bos - om kleinere instellingen derhalve eigenlijk over het toezicht?

Naast de roep om kleinere banken, is er de suggestie dat banken veel minder diverse activiteiten moeten combineren. Vroeger werd dat combineren juist gezien als een nuttige diversificatie van risico's. Het is in dit verband interessant te constateren dat de eerste instellingen die in deze crisis in de problemen kwamen, kleine gespecialiseerde instellingen waren: Amerikaanse hypotheekbankjes en niet al te grote Duitse banken van lokale overheden. Op de lijst van grootste verliezers, prijken de Amerikaanse hypotheekreuzen Freddie Mac en Fannie Mae in de top tien, instellingen die in hun bedrijfsvoering sterk door de Amerikaanse overheid werden (en worden) gedirigeerd. Het is kennelijk niet alleen de markt die hier heeft gefaald.

De rol van overheden is in deze crisis bijzonder. Omstandigheden dwongen veel overheden om aandeelhouder te worden van banken. Overheden zijn er voor de belastingbetaler verantwoordelijk voor dat er een redelijk rendement wordt gemaakt op het geïnvesteerde geld. Met toekomstige regelgeving bepalen ze echter ook nadrukkelijk het speelveld van de banken, wat het rendementspotentieel kan beïnvloeden. Een interessant potentiële belangenverstrengeling, waarbij onherroepelijk prioriteiten moeten worden gesteld. Maar goed, het kan even niet anders. Er komt echter een moment waarop die prioriteitstelling inzichtelijk gemaakt zal moeten worden.

Met pleiten voor kleine banken, is nog niet vastgesteld hoe groot die banken dan wel mogen zijn. Alle studies die ik de afgelopen twintig jaar heb gezien over banken, concluderen dat schaalvoordelen van groot gewicht zijn. Als je banken dwingt klein te zijn, kunnen ze die schaalvoordelen nooit bereiken. Daar kun je voor kiezen, dat is legitiem. Maar leg ook uit dat er allerlei implicaties zijn, bijvoorbeeld op het gebied van het rendement op het geïnvesteerde kapitaal of het palet aan dienstverlening. Zou ons bedrijfsleven zich ontwikkeld hebben zoals het zich ontwikkelde als we slechts kleine banken hadden gehad? Ik weet het niet, maar het is de moeite waard erover na te denken. Hoe zit het met de internationale concurrentie tussen banken. Als wij onze banken klein houden, zetten we ons zelf dan niet in een achterstandspositie? En hoe zit het precies met de risico's? Er is in onze economie behoefte aan het nemen van risico. Als je het risiconemend vermogen van banken inperkt, verhuist het dan niet naar plaatsen waar toezichthouders ontbreken? Is dat gewenst?

Het valt voor alle betrokken regelgevers, toezichthouders en bankbesturen niet mee om de goede strategie uit te stippelen. Het kiezen van de juiste koers is wel van doorslaggevend belang voor onze toekomstige welvaart. Jaren geleden mocht ik een lezing bijwonen van een Franse professor van business school Insead die op een door de bank gesponsorde leerstoel het vak 'Strategy' doceerde. Zijn lezing begon met de mededeling dat het geen toeval kon zijn dat de woorden 'strategy' en 'tragedy' zo sterk op elkaar lijken. Opletten geblazen dus. Geen overhaaste beslissingen.

Han de Jong is chief economist bij ABN Amro nv.