Wat is Racisme?

De vraag uit de titel is na het akkefietje met Obama, de zwarte professor Gates en een witte agent weer actueel. Vervolg vragen als “is racisme nog actueel in de VS/NL?” en “wat moeten ‘we’ er aan doen?” dienen zich in haar kielzog aan. Zij worden echter grotendeels bepaald door het antwoord op de eerste vraag.

Journalist John Rosenberg geeft een interessant antwoord op de vraag wat racisme precies is. Hij stelt dat er twee mogelijke antwoorden zijn.
1. Er is sprake van discriminatie op basis van ras;
2. Er is sprake van ongelijkheid in representatie in alles wat maar te meten is.
Conservatieven kiezen meestal voor de eerste interpretatie. Strikt genomen is dit ook de enig juiste interpretatie. Sociaal-liberalen zijn meer van de tweede interpretatie. Zij stellen dat ongelijkheid in representatie duidt op discriminatie obv ras. Dit is uiteraard een misvatting. Het gaat voorbij aan culturele verschillen die vaak parallel lopen aan verschillen in ras. Zo las ik eens dat moslims/noord-afrikanen neer kijken op werk als verpleegster (“he bah, billen wassen”). Dergelijke reputatie is bij blanke Hollanders te vinden bij werk als schoonmaker. Drie keer raden welke rassen/culturen de betreffende beroepen overheersen? Het moge duidelijk zijn dat de tweede interpretatie van racisme fundamenteel incorrect is.

Obama heeft tot nu toe vooral geprobeerd alle partijen tevreden te houden door te wijzen op de verantwoordelijkheid van minderheden, zij moeten immers zichzelf emanciperen, en tegelijk te wijzen op de barrières voor gelijkheid tussen de rassen. Hij wijst daarbij altijd op de historische context van de ongelijkheid en onderstreept de noodzaak om dit van overheidswege te herstellen. Obama ziet als barrières voor een samenleving zonder racisme voor de structurele ongelijkheid op gebied van inkomen, onderwijs, gezondheidszorg, gevangenschap. Hij stelt: "The most difficult barriers include structural inequalities that our nation’s legacy of discrimination has left behind; inequalities still plaguing too many communities and too often the object of national neglect.”
Rosenberg wijst erop dat dit racisme zonder racist is, het gaat Obama er eigenlijk alleen nog maar om om gelijkheid in uitkomsten en niet in kansen te bewerkstelligen. Hiermee lijkt hij expliciet te maken hoe de civil rights movement van karakter is veranderd. Waar ze vroeger streden tegen discriminatie strijden ze nu voor bevoordeling van zwarten op universiteiten. De ironie is evident. Een treffende omschrijving van de nieuwe civil rights movement, waar Obama nu de grootste proponent van is wordt gegeven door Kelefa Sanneth in de New Yorker: “[Racism] should not be thought of as a personal failing; it’s a social system, with a specific history. Discrimination against whites, however unfair, isn’t part of that system, and therefore is not analogous to discrimination against blacks.”
Dus tegen blanken kan niet gediscrimineerd worden. Daarnaast is er niet een schuldige te noemen, behalve ‘het systeem’. In Obama’s geval ook het kapitalisme, dat zou helpen de ongelijkheid in stand te houden omdat het een ‘op zand gebouwd systeem is’. Kapitalisme is slecht, want het slecht voor zwarte dus.

Het is niet toevallig dat een dergelijke externe attribuering van persoonlijk falen (“het ligt aan het systeem”) schering en inslag is bij de zwarte gemeenschap in Amerika, zoals het dat ook is bij de Nederlands-Marokkaanse gemeenschap. Daarmee is deze opvatting ook gelijk de grootste selffulfilling prophecy die integratie betreft, want wie niet gelooft dat hij het kan halen zal het ook nauwelijks proberen. In de VS is dat zelfs geëscaleerd naar een zwarte cultuur waarin succesvolle zwarte kindjes op school door hun onsuccesvolle vriendjes worden afgerekend op hun werk, want een succesvol kindje laat hun falen zien. “Don’t be acting white,” zeggen ze dan…

(Overigens is het aardig om op te merken dat je op elke plek waar ‘ras’ staat in dit stuk je probleemloos ‘sekse’ kunt invullen.)